Kadınlarda en sık görülen kanserler arasında ilk sırada yer alan meme kanserinin erken teşhisinde meme kanseri tarama programları büyük önem taşıyor.
Kadınlarda en sık görülen kanserler arasında ilk sırada yer alan meme kanserinin erken teşhisinde meme kanseri tarama programları büyük önem taşıyor. Güven Sağlık Grubu Meme ve Endokrin Cerrahi radyoloji uzmanları, meme kanseri tarama protokolleri ve tanı yöntemleri hakkında merak edilen soruları cevapladı.
Daha detaylı bilgi ve randevu için 444 94 94 numaralı çağrı merkezimizi arayabilirsiniz.
Ülkemizde Meme Kanseri Tarama Protokolü Nasıldır?
Kadınlarda en sık görülen kanserler arasında ilk sırada yer alan meme kanserinin erken teşhisinde meme kanseri tarama programları büyük önem taşımaktadır. Tarama rehberleri ülkeden ülkeye, hatta aynı ülke içinde farklı meslek örgütleri arasında bile farklılık gösterebilmektedir. Avrupa’da mamografik taramaya genellikle 50 yaşında başlanırken, ülkemizde menopoz öncesi genç meme kanserlerinin oranı daha yüksek olduğundan mamografik taramaya daha erken yaşta başlanmaktadır.
Türk Radyoloji Derneği, Amerikan Radyoloji Derneği’nin meme kanseri tarama rehberinden yola çıkarak, meme ile ilgili şikâyeti ve yüksek riski olmayan kadınlarda 40 yaşından itibaren yılda bir kez mamografi taramasını önermektedir. Bitirme zamanı olarak ise yaşam beklentisi 5–10 yıl olana kadar taramaya devam edilmesi tavsiye edilmektedir. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen ulusal meme kanseri tarama programı kapsamında ise 40–69 yaş arasındaki kadınlara iki yılda bir mamografik tarama yapılmaktadır.
Meme kanseri açısından yüksek riskli kişilerde mamografik taramaya 40 yaşından önce başlanabilir. Aşağıdaki gruplar yüksek risklidir:
· Birinci derecede akrabasında (anne, kız kardeş, kız evlat) menopoz öncesi meme kanseri olanlar
· 10–30 yaşları arasında göğüs bölgesine yüksek doz radyasyon tedavisi almış olanlar
· BRCA1 veya BRCA2 gen mutasyonu taşıyıcıları ve test yapılmamış olsa da bu mutasyonların birinci derece akrabaları
· Kişisel meme kanseri öyküsü olanlar
· Daha önce yapılan meme biyopsisinde atipi gibi yüksek riskli lezyon saptananlar
Bu grupta mamografik taramaya başlama yaşı için belirli kurallar uygulanır. Örneğin annesinde menopoz öncesi meme kanseri mevcut ise kızında mamografi taramasına 45 yaş sınırından 10 yıl önce, yani 35 yaşında başlanır. BRCA1–2 gen mutasyonu olanlarda taramaya 30 yaşında başlanır. Erken yaşlarda göğüs bölgesine ışın tedavisi alanlarda ise tedavinin bitiminden 8 yıl sonra mamografi taramasına geçilir. Bununla birlikte, yüksek riskli hasta grubunda bile mamografiye başlama yaşı en erken 25 olmalıdır.
Meme ile ilgili şikâyeti ve muayene bulguları olan 30–35 yaşından büyük kadınlarda, 40 yaşın altında olsalar da mamografi çekilebilir. 30–35 yaşından genç hastalarda ise şikâyet ve klinik muayene bulguları varsa ilk başvurulacak görüntüleme yöntemi ultrasonografidir. Ultrasonografiden sonra kanseri düşündüren bulgular saptanırsa radyolog mamografik incelemeyi de isteyebilir.
Mamografi Nedir, Çekim Nasıl Yapılır?
Kısaca memenin radyografisi olarak tanımlanan mamografi, X ışınları yardımıyla memenin iç yapısının görüntülenmesidir. Mamografi sırasında her iki meme için ikişer plan olmak üzere dört temel poz alınır. Bunlardan biri memenin aşağıdan yukarı doğru sıkıştırıldığı kraniyo-kaudal (CC) grafi, diğeri ise memenin içten dışarı 45° açıyla görüntülendiği oblik grafidir. Radyoloğun bu grafileri değerlendirmesinin ardından gerek görülürse ek çekimler istenebilir.
Mamografinin tanısal başarısı açısından adet dönemi belirleyici olmasa da, adet öncesi ve sonrası meme dokusu daha hassas olduğundan mamografinin adet bitiminde çekilmesi tavsiye edilir. Mamografi öncesinde duş alınmalı ve duş sonrası deodorant, pudra gibi ürünler kullanılmamalıdır. İncelemeye gelirken varsa önceki mamografi raporları ve filmlerinin getirilmesi, yeni sonuçla eski sonucun karşılaştırılabilmesi açısından önemlidir.
Ultrasonun Meme Kanseri Tarama ve Tanısında Yeri
Ultrasonografi tek başına meme kanseri taramasında kullanılan bir yöntem değildir. Meme dokusu yoğun olan hastalarda mamografinin duyarlılığı azalabileceğinden, mamografiye ek ultrasonografi incelemesi taramaya eklenebilir. Ayrıca ultrasonografi, mamografide saptanan bir kitlenin yapısının solid mi yoksa kistik mi olduğunu ayırt etmede kullanılır.
35 yaş altındaki genç hastalarda fizik muayene bulgusu veya şikâyet varsa ilk başvurulacak yöntem ultrasonografidir. Bunun dışında çocuklarda, erkeklerde, gebelerde ve emzirme dönemindeki kadınlarda şikâyet olduğunda da öncelikle ultrasonografi tercih edilir. Ultrasonografi, biyopsi yöntemlerinin uygulaması sırasında kılavuz olarak da kullanılır.
Meme MRG Hangi Durumlarda Kullanılır?
Meme manyetik rezonans görüntüleme (MRG) aşağıdaki amaçlarla kullanılabilir:
- Bazı meme kanserlerinde ameliyat öncesi lokal evreleme (boyut, yerleşim, ek odak, cilt ve kas tutulumu değerlendirmesi)
- Yüksek riskli hastaların bazı alt gruplarında taramada, mamografiye ek olarak
- Mamografi ve ultrasonografiden sonra problem çözücü olarak
- Mamografi ve ultrasonda gösterilemeyen gizli meme kanserlerinde asıl odağın saptanması amacıyla
- Ameliyat öncesi kemoterapi alan hastalarda tedavi yanıtının takibinde, ultrasonografiye ek olarak
- Silikon implantı olan hastalarda implant sorunlarında (yırtılma, kontraktür şüphesi gibi) problem çözücü olarak
Meme Biyopsisinde Kullanılan Yöntemler
Meme kanseri tanısında altın standart yöntem olan iğne biyopsileri, cerrahi biyopsilerden önce tercih edilmelidir. İğne biyopsileri cerrahi biyopsiler kadar güvenilir sonuç verir ve hastaları gereksiz cerrahi işlemlerden korur. Şüphelenilen lezyon hangi görüntüleme yönteminde (ultrasonografi, mamografi veya MRG) daha iyi görünüyorsa, biyopsi o yöntem eşliğinde yapılmalıdır.
Lezyon ultrasonografi ile iyi görülüyorsa ince iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB) veya kalın iğne (tru-cut/core) biyopsisi uygulanabilir. İİAB enjektör yardımıyla yapılır; bu yöntemde yalnızca hücre örnekleri elde edilir. Bu nedenle tanısal doğruluğu kalın iğne biyopsisine göre biraz daha düşüktür ve elde edilen bilgiler sınırlıdır. İİAB; kistlerin boşaltılmasında ve aksiller bölgede saptanan şüpheli lenf nodlarının örneklenmesinde sıklıkla tercih edilir.
Kalın iğne biyopsisinde özel iğneler kullanılır ve alınan doku parçalarının tanı değeri yüksektir. İşlem lokal anestezi altında yapılır; hastalar işlem sırasında ağrı hissetmez ve işlem sonrası günlük yaşamlarına hızla dönebilir. Kalın iğne biyopsisi sayesinde kanserin tipi ve biyolojik özellikleri belirlenerek ameliyat ve kemoterapi planı bu bilgilere göre yapılabilir.
Ultrasonografi ile görülemeyen, henüz kitle oluşturmamış; mamografide saptanan şüpheli küçük odaklar, mikrokalsifikasyonlar ve distorsiyon alanlarına vakum destekli biyopsi uygulanır. Biyopsi; mamografiye özel konvansiyonel sistemlerde hasta oturur pozisyonda veya prone masa sistemlerinde (hasta yüzüstü) yapılabilir. Prone masa, hastanın lezyonu görmemesi ve sabit durması sayesinde konfor sağlar. Vakum destekli biyopside kesici uç hareketinden sonra vakumla daha çok ve ardışık doku örneği alınır; spesmen grafisi ile lezyonun yeterli örneklendiği teyit edilebilir.
Görüntüleme eşliğinde biyopsi yapılamayan veya cerrahi olarak çıkarılması gereken lezyonlarda tel ile işaretleme yöntemi tercih edilir. Kılavuz tel, mamografi ya da ultrasonografi eşliğinde lezyona yerleştirilir. Böylece hem doğru yerden yeterli doku alınır hem de gereğinden fazla doku çıkarılmasının önüne geçilir.
Hastaların en sık endişelerinden biri, iğne biyopsisinin tümörün yayılmasına neden olup olmayacağıdır. İğne biyopsilerinin kanseri yaymadığını ve hastaya zarar vermediğini vurgulamak gerekir.
Meme Biyopsisi Öncesinde Nelere Dikkat Edilmelidir?
İğne biyopsileri öncesinde özel bir medikal hazırlığa gerek yoktur. Sadece kan sulandırıcı ilaç kullanan hastaların, takip eden doktoruna danışarak işlem öncesinde ilacını kesmesi veya uygun görülen alternatif bir tedaviye geçmesi önerilir.
