Boğaz ağrısı, yutkunurken artan sızı, ateş ve halsizlik gibi şikâyetler günlük hayatı kısa sürede zorlaştırırken “Bademciklerim iltihaplandı mı?” sorusunu da beraberinde getirir. Bademcik iltihabı (tonsilit), özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde sık görülen, kimi zaman birkaç günde geçen kimi zaman da uzayıp tekrarlayabilen bir enfeksiyon tablosudur. Üstelik her tonsilit aynı değildir: Bazıları virüs kaynaklı olduğu için destek tedavisiyle düzelirken, bazıları bakteriyel olduğu için hekim kontrolünde antibiyotik gerektirebilir.
Güven Çayyolu Tıp Merkezi’nden Kulak Burun Boğaz Baş ve Boyun Cerrahisi Prof. Dr. Rauf Oğuzhan Kum, bademcil iltihabı ile ilgili merak edilenleri anlattı.
Bademcik İltihabı (Tonsilit) Nedir?
Bademcik iltihabı (Tonsilit), boğazın iki yanında bulunan bademciklerin (tonsillerin) virüs veya bakteriler nedeniyle iltihaplanmasıdır. Bademcikler, vücuda giren mikroplara karşı ilk savunma hattında yer alan lenf dokusudur. Ancak bazı enfeksiyonlarda bu dokular da etkilenir ve şişip kızararak ağrıya neden olur. Bademcik iltihabı her yaşta görülebilse de çocuklarda ve ergenlerde daha sık rastlanır. Genellikle, akut (ani başlayan, kısa sürede gelişen), subakut (daha uzun süren, belirtileri uzayan), kronik (sık tekrarlayan veya uzun süre devam eden) şekillerde seyredebilir.
Bademcik İltihabı Neden Olur? (Viral ve Bakteriyel Nedenler)
Bademcik iltihabı, bademciklerin mikroorganizmalarla enfekte olması sonucu ortaya çıkar. Enfeksiyonlar çoğunlukla virüsler, daha az sıklıkla ise bakteriler tarafından oluşturulur. Nedenini doğru belirlemek, tedavinin planlanması açısından büyük önem taşır.
Bademcik İltihabının Viral Nedenleri
Viral enfeksiyonlar, bademcik iltihabının en sık görülen nedenidir. Üst solunum yolu enfeksiyonlarına yol açan birçok virüs bademcikleri de etkileyebilir. Viral bademcik iltihabına yol açabilen başlıca virüsler şunlardır:
Soğuk algınlığına neden olan virüsler
Grip (influenza) virüsleri
Adenovirüsler
Epstein-Barr virüsü (enfeksiyöz mononükleoz etkeni)
Viral bademcik iltihabı genellikle burun akıntısı, öksürük, ses kısıklığı gibi belirtiler eşlik eder. Boğaz ağrısı daha hafif ya da orta şiddette olabilir. Antibiyotik tedavisi gerekmez. Bu tür bademcik iltihabı çoğu zaman dinlenme ve destekleyici tedavilerle kendiliğinden düzelir.
Bademcik İltihabının Bakteriyel Nedenleri
Bakteriyel bademcik iltihabı, viral enfeksiyonlara göre daha az görülür ancak daha ağır seyredebilir. En sık etken: A grubu beta hemolitik streptokok (Streptococcus pyogenes)
Bakteriyel bademcik iltihabında genellikle, ani başlayan şiddetli boğaz ağrısı, yüksek ateş, bademciklerde beyaz-sarı irinli plaklar, boyunda lenf bezlerinde belirgin şişlik ve öksürüğün genellikle olmaması gibi bulgular ön plandadır. Bu tabloda antibiyotik tedavisi gerekebilir ve tanı mutlaka doktor tarafından konulmalıdır.
Bademcik İltihabı Riskini Artıran Faktörler Nelerdir?
Viral ya da bakteriyel nedenlerden bağımsız olarak bazı durumlar bademcik iltihabı gelişme riskini artırır:
Kalabalık ortamlarda bulunmak (okul, kreş, yurt)
Hasta kişilerle yakın temas
Bağışıklık sisteminin zayıflaması
Sigara dumanına maruz kalma
Yetersiz uyku ve dengesiz beslenme
Özetle, bademcik iltihabının en sık nedeni virüslerdir; ancak bakteriyel nedenler daha ciddi sonuçlara yol açabileceğinden doğru tanı ve uygun tedavi büyük önem taşır.
Subakut Bademcik İltihabı Nedir, Ne Kadar Sürer?
Subakut bademcik iltihabı, akut bademcik iltihabının tamamen iyileşmeden uzun sürmesi, belirtilerin hafifleyerek devam etmesi durumudur. Akut bademcik iltihabı genellikle 7 ila 10 gün içinde düzelirken, subakut bademcik iltihabında şikâyetler 2 ila 6 hafta boyunca sürebilir.
Bu dönemde belirtiler genellikle şiddetli olmayan ama geçmeyen boğaz ağrısı, bademciklerde hafif şişlik ve kızarıklık, zaman zaman halsizlik ve düşük dereceli ateş şeklindedir. Subakut bademcik iltihabı; yetersiz dinlenme, tedavinin erken kesilmesi, bağışıklık sisteminin zayıflığı veya altta yatan başka bir enfeksiyon nedeniyle gelişebilir. Şikâyetler uzadığında mutlaka doktor değerlendirmesi gerekir.
Kronik Bademcik İltihabı Nedir? Sürekli Bademcik İltihabı Neden Olur?
Kronik bademcik iltihabı, bademciklerin uzun süre iltihaplı kalması ya da sık aralıklarla tekrarlayan enfeksiyonlar nedeniyle kalıcı bir sorun hâline gelmesidir. Bu durumda belirtiler bazen hafifler, bazen alevlenir ancak tamamen kaybolmaz.
Kronik bademcik iltihabının başlıca nedenleri şunlardır:
Sık geçirilen akut bademcik iltihabı atakları
Bakterilerin bademcik dokusunda kalıcı hale gelmesi
Yetersiz veya düzensiz antibiyotik kullanımı
Bağışıklık sisteminin zayıflaması
Bademcik taşı (tonsillolit) oluşumu
Kronik bademcik iltihabı en sık görülen belirtiler:
Sürekli veya tekrarlayan boğaz rahatsızlığı
Ağız kokusu
Yutkunurken takılma hissi
Bademciklerde çukurlaşma ve beyaz birikintiler
Boyun lenf bezlerinde dönemsel şişlik
Bu durum yaşam kalitesini olumsuz etkiliyorsa, doktor kontrolünde uzun dönem tedavi veya bazı hastalarda bademciklerin cerrahi olarak alınması (tonsillektomi) gündeme gelebilir.
Bademcik İltihabı Nasıl Teşhis Edilir?
Boğazınız yanıyor, yutkunmak işkence gibi, ateş de eşlik ediyorsa. “Bademcik iltihabı mı oldum?” sorusu tam da burada başlar. Bademcik iltihabı çok sık görülür ve çoğu zaman viral nedenlerle ortaya çıkar; bazen de bakteriyel (özellikle A grubu streptokok) olabilir. Teşhiste amaç, gereksiz antibiyotiği önlemek ve gerekiyorsa doğru tedaviyi zamanında başlatmaktır.
1) Doktor Muayenesi (Klinik Değerlendirme)
Bademcik iltihabı şüphesinde ilk basamak her zaman şikâyetlerin dinlenmesi ve boğaz muayenesidir. Doktor, sadece boğaza bakmakla kalmaz; vücudun verdiği diğer ipuçlarını da değerlendirir.
Muayenede nelere bakılır?
Bademciklerde şişlik ve kızarıklık
Bademcikler üzerinde beyaz/sarı plaklar (iltihap görünümü)
Ateş
Yutma ağrısı, boğazda batma/yanma
Boyunda lenf bezlerinde şişme/hassasiyet
Ağız kokusu, ses kısıklığı
Bazı vakalarda yumuşak damakta küçük kırmızı noktalar
Viral mi, bakteriyel mi?
Genel eğilim şudur (kesin kural değildir):
Viral enfeksiyon lehine: öksürük, burun akıntısı, ses kısıklığı, gözlerde sulanma, yaygın soğuk algınlığı bulguları
Bakteriyel (strep) lehine: yüksek ateş, öksürük olmaması, bademciklerde belirgin iltihap, boyunda ağrılı lenf bezleri
Hazırlayan: Prof. Dr. Rauf Oğuzhan Kum
