Beyin Anevrizması Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yaklaşımları

Bazı sağlık sorunları sessiz ilerler ama ortaya çıktığında hayatı bir anda değiştirebilir. Beyin anevrizması da tam olarak böyle bir durumdur; genellikle fark edilmeden yıllarca var olabilir ve beklenmedik bir anda ciddi sonuçlara yol açabilir. Çoğu insan bu hastalığı, ya kendisi ya da bir yakını risk altına girdiğinde duyar. Bu nedenle belirtileri tanımak, risk faktörlerini bilmek ve erken önlem almak hayati önem taşır.

Güven Hastanesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Bölümü’nden Prof. Dr. Hakan Emmez, beyin anevrizmasının ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini anlattı.

Beyin Anevrizması Nedir?

Beyin anevrizması, beyin atardamarlarının duvarının zayıflaması sonucu gelişen, damar duvarından dışa doğru balonlaşma ile karakterize bir damarsal bozukluktur. Bu patolojik genişleme, genellikle arter duvarındaki elastik tabakanın yapısal hasarına bağlı olarak ortaya çıkar. Anevrizma yırtıldığında, beyin dokusu veya beyin zarları arasına kan sızar; bu durum subaraknoid kanama olarak adlandırılır ve nörolojik açıdan hayatı tehdit eden bir acil durumdur.

Beyin Anevrizmasının Tipleri Nelerdir?

Beyin anevrizmaları, şekil özelliklerine göre farklı tiplerde sınıflandırılır:

1. Sakküler (kesecik) anevrizma:
   Damar duvarında küçük bir kese veya baloncuk şeklinde genişleme oluşur. En sık görülen tiptir ve özellikle Willis poligonu bölgesinde ortaya çıkar.
2. Fusiform (iğsi) anevrizma:
   Damarın tüm çevresi boyunca iğ şeklinde genişlemesiyle karakterizedir. Genellikle büyük atardamarlarda görülür.
3. Mikroanevrizma (Charcot–Bouchard tipi):
   Özellikle uzun süreli hipertansiyonu olan bireylerde küçük damar düzeyinde gelişir ve beyin içi kanamalara neden olabilir.

Beyin Anevrizmasının Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

Beyin anevrizmalarının oluşumunda hem genetik yatkınlık hem de çevresel faktörler rol oynar. Damar duvarındaki yapısal zayıflık, zamanla kan basıncı nedeniyle genişlemeye yol açar.

Başlıca risk faktörleri:

· Kronik hipertansiyon yani yüksek tansiyon

· Sigara kullanımı

· Aile öyküsü/kalıtsal yatkınlık

· Ateroskleroz/damar sertliği

· Bağ dokusu hastalıkları

· Travma, enfeksiyon veya damar iltihapları

· Yaş ve cinsiyet

Anevrizma Belirtileri Nelerdir?

Beyin anevrizmasının belirtileri, anevrizmanın büyüklüğüne ve yırtılıp yırtılmadığına bağlı olarak değişir.

1. Rüptüre olmamış (yırtılmamış) anevrizma

Bu tip anevrizmalar genellikle asemptomatiktir ve çoğu zaman tesadüfen tespit edilir.
Ancak büyüyen bir anevrizma çevre dokulara baskı yaparak şu belirtilere yol açabilir:

· Baş ağrısı

· Görme bozuklukları, çift görme

· Göz kapağında düşüklük (ptozis)

· Yüzde uyuşma veya ağrı

· Denge bozukluğu

2. Rüptüre olmuş (yırtılmış) anevrizma

Bu tablo subaraknoid kanama ile karakterizedir ve acil müdahale gerektirir.
Belirtiler genellikle ani başlangıçlıdır:

· Şiddetli, ani baş ağrısı (“hayatımın en kötü baş ağrısı” ifadesi tipiktir)

· Bulantı, kusma

· Bilinç bulanıklığı veya kaybı

· Ense sertliği

· Fotofobi (ışıktan rahatsız olma)

· Nöbet veya felç

Anevrizmanın Tanı Yöntemleri Nelerdir?

Anevrizma tanısı, görüntüleme teknikleriyle kesinleştirilir.
En sık kullanılan yöntemler:

· Beyin BT (Bilgisayarlı Tomografi): Ani kanama varlığını hızla gösterir.

· BT Anjiyografi (CTA): Damar yapısını üç boyutlu olarak görüntüler.

· MR Anjiyografi (MRA): Non-invaziv bir yöntem olup küçük anevrizmaları da saptayabilir.

· Serebral DSA (Digital Subtraction Angiography): Altın standart tanı yöntemidir; aynı zamanda tedavi planlamasında kullanılır.

Anevrizmanın Tedavi Seçenekleri Nelerdir?

Tedavi yaklaşımı; anevrizmanın boyutu, yeri, yırtılma durumu ve hastanın genel klinik tablosu dikkate alınarak belirlenir.
Amaç, anevrizmanın kanama riskini ortadan kaldırmak ve beyin dokusunu korumaktır.

1. Cerrahi Klipleme

Kraniotomi (açık beyin ameliyatı) ile anevrizma köküne metal bir klips yerleştirilir.
Bu yöntem, anevrizmanın kan akımıyla temasını keserek kalıcı çözüm sağlar.

2. Endovasküler (damar içi) Tedavi

Kasık damarından ince bir kateter yardımıyla beyin damarına ulaşılır. Anevrizma içine platin coil veya stent yerleştirilerek kan akımı durdurulur.
Minimal invaziv bir yöntemdir ve özellikle derin yerleşimli anevrizmalarda tercih edilir.

3. Destek ve Koruyucu Tedaviler

· Kan basıncının dikkatle kontrolü

· Beyin ödemini azaltıcı ilaçlar

· Vazospazm (damar daralması) önleyici tedavi

· Nörolojik rehabilitasyon ve yoğun bakım takibi

Komplikasyonlar

Yırtılmış bir anevrizma sonrasında aşağıdaki komplikasyonlar gelişebilir:

· Yeniden kanama (re-rüptür)

· Beyin damar spazmı (vazospazm) → iskemik inme riski

· Hidrosefali (beyin omurilik sıvısının birikimi)

· Kalıcı nörolojik arazlar

· Ölüm (özellikle erken müdahale edilmezse)

Anevrizmadan Korunma ve Erken Tanı

Beyin anevrizmasının oluşumunu tamamen önlemek mümkün değildir, ancak risk faktörlerinin kontrolüyle olasılığı azaltmak mümkündür:

· Hipertansiyonun etkin kontrolü

· Sigaranın bırakılması

· Düzenli egzersiz ve dengeli beslenme

· Aile öyküsü olan bireylerde periyodik MR anjiyografi taramaları

· Alkol ve uyarıcı madde kullanımından kaçınma

Beyin anevrizması, damar duvarındaki yapısal zayıflık nedeniyle gelişen ciddi bir nörovasküler hastalıktır.
Erken tanı, uygun tedavi planlaması ve risk faktörlerinin kontrolü, ölümcül komplikasyonları önlemenin en etkili yollarıdır.
Günümüzde gelişmiş görüntüleme teknikleri ve endovasküler yöntemler sayesinde, beyin anevrizmalarının tanısı ve tedavisi çok daha güvenli bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir.

Hazırlayan: Prof. Dr. Hakan Emmez