Vücudumuzda bir enfeksiyon, iltihaplanma ya da doku hasarı geliştiğinde, bağışıklık sistemi bunu fark eder ve ortaya çıkan tabloya yanıt olarak bazı maddelerin üretimi artar. CRP (C-Reaktif Protein) testi de bu maddelerden birinin kandaki seviyesini ölçerek vücudun herhangi bir yerinde bir inflamasyon (iltihap) olup olmadığını gösteren temel laboratuvar testlerinden biridir. Hem hızlı yükselmesi hem de tedaviyle birlikte kısa sürede düşmesi sayesinde hastalığın şiddetini, seyrini ve tedaviye yanıtı değerlendirmede önemli bir biyobelirteç olarak kullanılır.
Güven Hastanesi İç Hastalıkları Bölümü’nden Uzm. Dr. Ali İhsan Oluk, CRP‘nin ne olduğu, kaç olması gerektiği, yüksekliği durumunda neler yapılması gerektiği hakkında bilgi verdi.
CRP Neden Yükselir?
CRP karaciğer tarafından üretilir ve üretimi özellikle iltihabi durumlarda hızla artar. Dolayısıyla test sonucu yüksek çıktığında, genellikle vücudun bir yerinde normalden fazla çalışan bir bağışıklık yanıtı olduğu anlaşılır.
CRP yüksekliğinin başlıca nedenleri:
Enfeksiyonlar
- Bakteriyel enfeksiyonlar (zatürre, idrar yolu enfeksiyonu, bakteriyemi) CRP’nin en fazla yükselttiği durumlardandır.
- Viral enfeksiyonlarda CRP daha sınırlı artar. Bu nedenle CRP düzeyi, enfeksiyonun olası kaynağını ayırt etmede ipucu verebilir.
İnflamatuvar Hastalıklar
- Romatoid artrit
- Ankilozan spondilit
- Bağırsak inflamasyon hastalıkları (Crohn, ülseratif kolit)
- Vaskülitler
Bu gibi kronik inflamatuvar süreçlerde CRP dalgalı seyredebilir ve hastalık aktivitesini izlemek için kullanılır.
Doku Hasarı ve Cerrahi Müdahaleler
- Travmalar
- Yanıklar
- Büyük ameliyatlar
Doku hasarı durumunda CRP birkaç saat içinde yükselmeye başlar.
Kalp ve Damar Hastalıkları
CRP’nin düşük düzeydeki kronik yükselişi, kalp damar hastalıkları için risk belirteci olarak da değerlendirilebilmektedir. Bu özellikle “yüksek duyarlıklı CRP (hs-CRP)” testinin alanına girer.
Kanserler
Bazı kanser türlerinde CRP seviyeleri sürekli yüksek olabilir ve hastalığın seyrini değerlendirmede yardımcı olabilir.
CRP Değerleri Ne Anlama Gelir?
Laboratuvarlar arasında referans aralıkları değişebilse de genel değerlendirme şu şekildedir:
- 0–5 mg/L: Normal
- 5–10 mg/L: Hafif yüksek (genellikle viral enfeksiyon, hafif inflamasyon)
- 10–100 mg/L: Orta derecede yüksek (çoğunlukla bakteriyel enfeksiyon, belirgin inflamasyon)
- 100 mg/L ve üzeri: Çok yüksek (ciddi enfeksiyon, sepsis, büyük travma ya da operasyon sonrası tablo)
Bu değerler tek başına tanı koydurmaz; kan tahlilleri, fizik muayene ve diğer görüntüleme yöntemleriyle birlikte değerlendirilir.
CRP Testi Nasıl Yapılır?
CRP testi basit bir kan tahlilidir. Açlık gerektirmez.
Sonuçlar genellikle aynı gün içinde çıkar ve doktorun hastayı değerlendirme hızını artırır.
CRP Yüksekliği Tek Başına Hastalık Gösterir mi?
Hayır. CRP yüksekliği bir hastalığa işaret eder, ancak hangi hastalık olduğunu doğrudan söylemez. Bir “alarm işareti” gibidir. Bu nedenle:
- Doktorunuz ek testler isteyebilir,
- Enfeksiyon kaynaklı ise antibiyotik gerekip gerekmediğine karar verebilir,
- İnflamatuvar hastalıklarda hastalık aktivitesini takip edebilir.
CRP Nasıl Düşer?
CRP’yi düşüren şey altta yatan nedenin tedavi edilmesidir.
- Enfeksiyon varsa uygun tedavi başlanır.
- İnflamatuvar hastalık varsa düzenli takip ve ilaç yönetimi gerekir.
- Ameliyat veya travma sonrası yükselen CRP, iyileşme süreci ilerledikçe düşer.
Doğrudan CRP’yi düşüren bir ilaç yoktur; CRP, tedaviye verilen yanıtı yansıtan bir göstergedir.
CRP Testi Neden Önemlidir?
CRP testi, vücudun herhangi bir yerinde gizli ya da belirgin bir iltihaplanmanın varlığını tespit eden, hızlı ve güvenilir bir laboratuvar yöntemidir.
Tek başına tanı koydurmasa da doğru klinik bilgiyle birleştirildiğinde hastalıkların erken dönemlerinde önemli ipuçları verir. Özellikle enfeksiyonlar, romatizmal hastalıklar ve inflamatuvar süreçlerin takibinde doktorların en sık başvurduğu testlerden biridir.
Hazırlayan: Uzm. Dr. Ali İhsan Oluk
