Mantar hastalığı (tıbbi adıyla mikoz), mantar mikroorganizmalarının cilt, tırnak, saçlı deri veya bazı durumlarda mukozalarda çoğalmasıyla gelişen enfeksiyonların genel adıdır. Özellikle sıcak ve nemli ortamlar mantarların çoğalmasını kolaylaştırır. Her yaş grubunda görülebilen mantar enfeksiyonları, uygun şekilde değerlendirilip tedavi edilmediğinde yayılabilir ve tekrarlama eğilimi gösterebilir. Bu nedenle şüpheli durumlarda Dermatoloji (Cildiye) Bölümü değerlendirmesi önemlidir.
Güven Çayyolu Tıp Merkezi Dermatoloji Bölümü’nden Uzm. Dr. Sera Kayhan, mantar hastalığı hakkında en merak edilenleri anlattı.
Mantar Hastalığı Türleri Nelerdir?
Mantar enfeksiyonları; yerleşim bölgesine, etken mikroorganizmaya ve tutulum derinliğine göre farklı klinik tablolarla ortaya çıkabilir. Dermatoloji pratiğinde en sık dermatofit mantarların neden olduğu deri/saçlı deri/ tırnak enfeksiyonları ile kandida türlerinin yol açabildiği mukozal enfeksiyonlar görülür.
1) Ayak Mantarı (Atlet Ayağı / Tinea Pedis)
Ayak mantarı, çoğunlukla ayak parmak aralarında başlayan ve sıcak-nemli koşullarda kolay gelişen yaygın bir enfeksiyondur.
Sık belirtiler: Kaşıntı, yanma, parmak aralarında beyazlaşma-soyulma, çatlaklar.
Risk: Havuz, hamam, ortak duş gibi ıslak zeminler ve terleme.
2) Kasık Mantarı (Tinea Cruris)
Kasık bölgesinde kaşıntı ve sınırları belirgin kızarıklıkla seyredebilir. Terleme ve sürtünme yakınmaları artırabilir. Bölgenin kuru tutulması ve uygun tedavi planı için hekim değerlendirmesi önemlidir.
3) Vücut Mantarı (Tinea Corporis)
Gövde, kol veya bacaklarda halka şeklinde, sınırları belirgin kızarıklık ve pullanma ile görülebilir. Kaşıntı eşlik edebilir.
4) Tırnak Mantarı (Onikomikoz)
Tırnaklarda sararma/beyazlaşma, kalınlaşma, matlaşma, şekil bozukluğu ve ufalanma görülebilir. Benzer bulgular farklı tırnak hastalıklarında da olabildiğinden, bazı durumlarda Dermatoloji değerlendirmesi ve gerekirse laboratuvar doğrulaması gerekebilir.
5) Ağız Pamukçuk (Oral Kandidiyazis)
Ağız içinde beyaz plaklar/lekelerle kendini gösterebilen, çoğunlukla kandida türleriyle ilişkili bir enfeksiyondur. Bazı kişilerde yanma, hassasiyet veya tat değişikliği eşlik edebilir; altta yatan risk faktörleri açısından değerlendirme gerekebilir.
Mantar Hastalığı Neden Olur?
Mantarlar, bazı durumlarda cilt üzerinde normalde de bulunabilir; ancak uygun koşullar oluştuğunda çoğalarak enfeksiyona neden olabilir.
Mantar enfeksiyonuna yatkınlık oluşturan başlıca faktörler:
Nemli ve havasız ortamlar
Aşırı terleme
Ortak kullanılan havlu, terlik, çorap veya ayakkabılar
Uzun süre kapalı ayakkabı kullanımı
Ciltte çatlak, tahriş veya bariyerin bozulması
Bağışıklık sistemini etkileyebilen bazı durumlar (kişiye özel değerlendirme gerekir)
Mantar Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler bölgeye göre değişmekle birlikte en sık görülen bulgular şunlardır:
Kaşıntı
Kızarıklık
Pullanma ve döküntü
Ciltte çatlama
Tırnakta renk ve şekil değişikliği
Belirtiler başlangıçta hafif olabilir; ancak tedavi edilmediğinde yayılma ve kronikleşme görülebilir.
Mantar Hastalığı Bulaşıcı mı?
Bazı mantar hastalıkları bulaşıcıdır. Bulaş şu yollarla gerçekleşebilir:
Kişiden kişiye doğrudan temas
Ortak kullanılan havlu, terlik, çorap ve ayakkabılar
Havuz, hamam ve ortak duş alanları gibi ıslak zeminler
Bu nedenle kişisel hijyenin sağlanması ve kişisel eşyaların paylaşılmaması önemlidir.
Mantar Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Mantar enfeksiyonlarında tanı, çoğunlukla klinik muayene ile konur. Gerekli görülen durumlarda tanıyı netleştirmek için:
Cilt ya da tırnaktan örnek alınması
Laboratuvar incelemeleri yapılması
özellikle tırnak hastalıklarında benzer görünüm oluşturabilen diğer nedenler dışlanmadan tedavi planlamak uygun olmayabilir. Bu yüzden doğru tanı için Dermatoloji (Cildiye) Bölümü değerlendirmesi önemli bir basamaktır.
Mantar Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi; enfeksiyonun yerine, yaygınlığına ve tipine göre planlanır. Genel olarak iki ana yaklaşım vardır:
Topikal tedaviler: Krem, losyon, sprey veya tırnak için özel uygulamalar (ör. oje/solüsyon formu)
Sistemik (ağızdan) tedaviler: Daha yaygın, dirençli olgular veya bazı tırnak mantarı vakalarında hekim kontrolünde planlanabilir
Tedavinin düzenli uygulanması ve önerilen sürenin tamamlanması, hem iyileşme hem de tekrarlamanın azaltılması açısından önemlidir.
Mantar Hastalığından Korunma Yolları
Ayakları temiz ve kuru tutmak
Pamuklu çorap tercih etmek, çorapları düzenli değiştirmek
Ortak alanlarda terlik kullanmak
Havlu ve kişisel bakım eşyalarını paylaşmamak
Ayakkabıları düzenli havalandırmak ve mümkünse dönüşümlü kullanmak
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Aşağıdaki durumlarda bir sağlık kuruluşuna, tercihen Dermatoloji (Cildiye) Bölümü’ne başvurulması önerilir:
Şikâyetlerin uzun süre geçmemesi veya tekrarlaması
Lezyonların yayılması
Şiddetli ağrı, akıntı, belirgin iltihap bulguları
Tırnakta ileri derecede kalınlaşma/şekil bozukluğu
Genital bölgede tekrarlayan veya şiddetli kaşıntı
