Hamilelik, yalnızca fizyolojik bir süreç değil; aynı zamanda kadının kimlik, benlik ve sosyal roller açısından yeniden yapılanmasını gerektiren psikolojik bir dönemdir. Bu süreçte kadınlar hormonsal değişimlere ek olarak, doğacak çocuğun sorumluluğu, bedensel değişiklikler, doğuma ilişkin kaygılar gibi çeşitli psikolojik stresörlerle karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu stresörlerden biri de doğum korkusudur. Tokofobi olarak da adlandırılan doğum korkusu, doğum eylemine ilişkin aşırı ve irrasyonel bir kaygı hali olarak tanımlanır.
Hamilelikte Psikolojik Değişimler Nelerdir?
Hamilelik boyunca kadınlarda birçok psikolojik süreç devreye girer. Bunlar arasında ilk olarak duygu durum dalgalanmalarını hormonsal değişimlere bağlı olarak görülebilir. Ayrıca anne adayları kaygı ve belirsizlik hissini yoğun yaşayabilirler. Özellikle ilk gebeliklerde geleceğe ilişkin endişeler sık görülür.
Beden imajı değişikliği: Vücut değişimlerinin kabulü, kadınlık algısını toplumsal beklentiler sonucu etkileyebilir.
Kontrol kaybı duygusu: Gebeliğin ilerleyen dönemlerinde doğuma ve tıbbi müdahalelere dair kontrolün kaybedildiği hissi gelişebilir.
Bu psikolojik değişimlerin doğum sürecine ve annenin ruhsal sağlığına etkisi oldukça büyüktür.
Doğum Korkusu (Tokofobi) Nedir?
Tokofobi, doğum eylemiyle ilgili aşırı korku veya kaygı durumudur. Klinik olarak ikiye ayrılır:
- Primer Tokofobi: Daha önce doğum yapmamış kadınlarda, genellikle ergenlik döneminde başlar.
- Sekonder Tokofobi: Önceki travmatik doğum deneyimleri sonrası gelişir.
Doğum korkusu birçok farklı nedene bağlı olarak gelişebilir: ağrıya karşı düşük tolerans, olumsuz doğum hikâyelerine maruz kalma, travmatik geçmiş doğum deneyimi, psikolojik rahatsızlık öyküsü (anksiyete, depresyon) ve yetersizlik veya başarısızlık korkusu.
Eğer kişi bu şekilde şiddetli doğum korkusu yaşıyorsa şu sonuçlara yol açabilir: doğum sonrası depresyon ve anksiyete riski, doğum süresinde uzama ve anne-bebek bağlanma problemleri.
Doğum Korkusu ile Baş Etme Yöntemleri
Doğum korkusunun yönetiminde psikolojik müdahaleler önemli bir yer tutar. Aşağıda baş etme yöntemlerinden bazıları yer almaktadır:
- Psikoeğitim: Gebeliğe ve doğuma dair doğru bilgilerin verilmesi, kaygı düzeyini azaltabilir.
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kişinin olumsuz düşünce kalıplarını fark etmesini ve yeniden yapılandırmasını sağlar. Etkili ve çözüm odaklı bir terapi yaklaşımıdır.
- Mindfulness temelli yaklaşımlar: Farkındalık egzersizleriyle kişinin anda kalma becerisini geliştirerek kaygı düzeyini düşürmesi sağlanabilir.
- Sosyal destek sistemleri: Eş, aile ve uzman desteği, doğum korkusunu azaltan önemli koruyucu faktörlerdir.
Tokofobinin Tedavisi Nasıl Olmalı?
“Psikolojik destek ne zaman alınmalı?” sorusunun cevabı; eğer doğum korkusu günlük yaşamı etkiliyor, uykusuzluk, yoğun anksiyete, panik atak gibi belirtiler eşlik ediyorsa bir uzman desteği almak önemlidir. Ayrıca gebelik sürecinde yaşanan geçmiş travmalar, düşük veya ölü doğum öyküleri de profesyonel destek gerektirebilir.
Sonuç: Hamilelikte Psikolojik İyi Oluşun Önemi
Hamilelik, kadının hem bedeniyle hem de ruhuyla yeniden tanıştığı, oldukça hassas bir dönemdir. Bu sürecin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi için psikolojik iyi oluşun göz ardı edilmemesi gerekir. Doğum korkusu doğal bir duygu olsa da, yönetilebilir. Doğru destekle bu süreç bir kaygı alanı değil; güçlenme ve dönüşüm fırsatı olabilir.
Hazırlayan: Uzman Psikolog Serra Kamış
